KÖPRÜLERDE VURULDULAR VE SAVAŞ BAŞLADI, BİR SARAYBOSNA TRAJEDİSİ

“Ben Avusturya – Macaristan Arşidükü Franz Ferdinand. 28 Haziran 1914’te Latin Köprüsü üzerinde vurularak öldürüldüm. Suikasta kurban gidişim dünyayı kana bulayacak savaşın kıvılcımı olmuştu. Aslında bekliyordum bu sonu, Belgrad’da defalarca öldürmeye çalışmışlardı beni, başarıya Saraybosna’da Miljacka Nehri üzerindeki bu kadim köprüde ulaştılar…. Aynı günün sabahı bombalı bir saldırının hedefiydik eşim Sophie ile birlikte. Şükür ki bomba bize isabet etmemişti, ancak bizim yerimize yaralananlar olmuştu ve biz tam da hastaneden, onların ziyaretinden dönüyorduk o Gavrilo Princip denen Sırp genci her ikimizi de vurduğunda… Kendi karakterimin karanlık yönlerinin farkındaydım, her ne kadar siyasi alanda önemli bir kişilik olsam da, bence tüm negatif yanlarım anlaşılabilirdi; en nihayetinde ben de bir insandım… 

Hayatımda her şey, kuzenim Varis Prens Rudolf’un 1889 yılında Mayerling Av Köşkü’nde kendini öldürmesiyle dramatik olarak değişmişti. Babam Karl Ludwig hanedan veraseti için ilk sırada gelmekteydi ve fakat bu olasılığı ivedilikle bana bıraktı. Hemen ardından da tifo yüzünden aramızdan ayrıldı… Amcam İmparator Franz Joseph aslında beni pek onaylamıyordu, ne de olsa eşim Sophie soylulukta yeterli bir mertebeye sahip değildi, ancak amcamın fazla bir seçeneği de kalmamıştı! Rudolf onun tek oğluydu. Ölürken hayatta yaptığım bir çok şeyden pişmanlık duydum, özellikle aşırı av düşkünlüğüm sonucu canını aldığım tüm o hayvanlar için… ancak başta Almanya olmak üzere; Fransa, Rusya, İngiltere gibi güçlü devletlerin çıkar çatışmalarının bedelini ödeyecek kadar büyük değildi günahlarım! Hele hele benden önce karnından yara alan Sophie’nin ödediği bedel? Son sözlerim ‘yaşa ne olur, doğacak bebeğimiz için yaşa’ olmuştu… Yaşayamadı, hayatın acımasızlığı galip geldi…”

Miljacka Nehri usul usul akmaktaydı… Aynı yüzyıl içinde suları iki defa tamamen kana bulanmıştı. Üzerindeki köprüler yaşadıkları dramın ağırlığından çökseler yeriydi. Bu köprülerin en ünlüsü Latin Köprüsüydü. Bu taş köprü aslında orijinali 1541’e tarihlenen bir ahşap köprü yerine 1798’de Hacı Abdullah Briga tarafından yaptırılmıştı. Osmanlı yapısı olan köprü, şehrin kuzeyinde kalan tarihi merkezle, Hristiyanların daha yoğun yaşadığı ve o yüzden Latinluk ya da Frenkaluk olarak adlandırılan güney mahalleyi birleştirirdi…

“Ben Suada Dilberoviç. 5 Nisan 1992’de parlamentonun arkasındaki Vrbanja Köprüsü üzerinde vurularak öldürüldüm. Dubrovnik kökenli, Boşnak bir ailenin kızıydım. Saraybosna’ya tıp okumak için gelmiştim. 5 Nisan 1992’de vurulduğumda 24’üme basmak için sadece 50 gün kalmıştı… Biz çok yakın tarihe kadar birbirimizi Sırp, Hırvat, Boşnak diye ayırt etmeden severdik. Yüzyıllar boyunca Osmanlı yönetimi altında kalmıştık ve bir koca imparatorluğun hoşgörüsünü içimize sindirmiştik. Sonra Avusturya gelmişti ve şehrimiz iyice Avrupai bir görünüme bürünmüştü. Ferhadija Caddesi’nin bir ucundan diğerine doğru yürürken, birden Batı kültüründen Doğu kültürünün kalbine geçersiniz bu özel şehirde. Bir yanınızda Katolik Katedrali, Sırp Ortodoks Kilisesi, kafeler ve meydanlar ve heykeller görürken; 50 metre ileride camiler, hanlar, sebiller karşılar sizi. Biz ne zaman birbirimizden nefret etmeye başlamıştık onu hatırlıyordum ancak biz neden birbirimizden nefret ediyorduk, onun cevabını bilmiyordum. Bu cevabı veremeyenler olarak sayımız yüz bini bulmuştu. Koca bir kitle olarak barış gösterileri yapıyorduk o gün. Ben ve 34 yaşında, iki çocuk annesi olan Olga Sucic, en ön saflardaydık. Holiday Inn Otelinden Sırp keskin nişancılar tarafından açılan ateşle vurularak ölen ilk savaş şehitleri biz olmuştuk Vrbanja Köprüsü üzerinde… Bu köprü bizim adımızı taşır artık: Suada ve Olga Köprüsü…”

Miljacka Nehri akmak bile istememişti 44 ay süren bu gaddar kuşatma boyunca. Dile kolay 1425 gün… Dile kolay tüm dünyanın gözü önünde öldürülen 11.541 vatandaş… Bir çok köprü vardı Miljacka üzerinde… Yüzyıllar önce inşa edilen o ilk ahşap köprüden beri sadece birleştirici olsun istemişti Miljacka üzerindeki köprülerin…

BENGİ IŞIL GÖKTÜRK