“Şehrimizin modern tarihi, Rijeka’lı son
derece zengin tüccar Iginio Scarpa’nın, merhum eşinin adını verdiği Villa Angiolina’yı
yaptırmasıyla başlar. Aşk sinmiştir ta o zamanlardan bu topraklara, bir daha
hiç geri gelmeyecek olana karşı duyulan sonsuz bir aşk… Bay Scarpa’nın bir
diğer tutkusu da doğaya karşıymış, 1844’te inşa ettirdiği Villa’nın bahçesini
Uzak Doğu’dan, Güney Amerika’dan, Avustralya’dan ve dünyanın diğer yerlerinden
gelen bitki ve ağaçlarla donatmış.”
Akdeniz, Mediterraneo, Mare Nostrum… İki
toprak arasındaki deniz… O iki toprağın her köşesinden aşkla bakmıştım ben de
hayatım boyunca bu denize, ancak Opatija’da bilindik Akdeniz kültüründen
farklı, kendine özgü bir hava vardı. Sanki yanı başına deniz konmuş bir
Avusturya şehrine benziyordu! Aslında bu benzerlik kesinlikle rastlantısal
değildi zira Scarpa’nın villasından sonra, zengin Rijeka şehrinin kalburüstü
kesimi birer birer villalarını kondurmaya başlamıştı sahil kesimine. O zamanlar
bu topraklar Avusturya İmparatorluğu’na dahildi, mimariye de aynı zevkin
sinmesi çok doğaldı…
“Bakın, şehrimiz Opatija’daki yapıların çoğu
Avusturya döneminde inşa edildiği için 100-150 yıllık geçmişleri vardır. Bir sayfiye
yeri olarak her ne kadar Birinci Dünya
Savaşı öncesi tadını yansıtsak da, aslında ziyaretçilerin önemli bir kısmı da
şehrin karizmatik bir duruşu olduğunda hemfikir. Bizim şehrimiz İstria
Yarımadası’na giriş kapısı niteliğindedir. Coğrafi olarak yarımadada
bulunmamıza rağmen, idari olarak farklı bölgeye bağlıyız.”
Çok doğru söylüyordu! Opatija demiryolu ile
Viyana’ya bağlandıktan sonra, pıtrak gibi lüks oteller de açılmaya başlamıştı
şehirde. Öyle ki başta Kraliyet Ailesi olmak üzere Viyana’nın asilzadeleri yaz
aylarını geçirmek üzere bu lüks otelleri doldurmaya başlamışlardı. Adriyatik’te
açılan ilk yat klubü olan Union Yacht Club Quarnero 1886 yılında faaliyete
geçmişti. Bugünün Kvarner Oteli 1884’te Hotel Quarnero adıyla açılan ilk işletmeydi.
Ondan bir yıl sonra prenses Stephanie’nin adını taşıyan otel açıldığında, hem
prenses hem de eşi Habsburg veliahtı Rudolf (adı henüz Mayerling faciasına
karışmamıştı) orada hazır bulunacaklardı. İmparator Franz Joseph bölgenin
müdavimlerindendi. Özellikle soğuk kış aylarında sığındığı bir yerdi burası.
“Buradaki en eski yapı 14.yy’a tarihlenen bir
Benedikten Manastırıdır: Opatija St. Jakova. Opatija manastır anlamına
gelmektedir. Şimdi artık yarımadayı gezmeye başlayacağız sizlerle. Bu üçgen
şeklindeki toprak üç ülke arasında paylaşılır: Hırvatistan, Slovenya ve İtalya
ancak %89’luk payla Hırvatistan bölgenin büyük çoğunluğuna sahiptir. Doğumuzda
Kvarner Körfezi kalır ki, Romalılar zamanında bu körfezi “Mare Quartino” yani
Dört Deniz olarak adlandırmışlar. Hemen karşılarında duran Krk ve Cres
Adalarının denizi dört parçaya ayırdıklarını düşünmüş olmalılar… Batımızda ise
Trieste Körfezi bulunur. İstria ismi, bazı tarihçilerin farklı lehçesi olan
İliryalı bir kavim olarak nitelendirdikleri Histrilerden gelir.”
Toprak özelliklerine göre üç rengin adını alan
bölgelere ayrılmıştı İstria. Kireçtaşının yoğun olduğu yere Beyaz İstria,
toprağın grimtırak olduğu ve genelde hayvancılık yapılıp, meyve yetiştirilen
yere Gri İstria, batı bölgesinde toprağın kırmızımtırak tonlara büründüğü,
zeytin ve üzüm yetiştirilen alana da Kırmızı İstria demişlerdi. Benim için en
güzel bölgesi Kırmızı olanıydı… Üzüm ve zeytin, Akdenizliliğin en kuvvetli
simgeleri…
“Kış Olimpiyatlarının yapıldığı Torino’dan
100 km kuzeydeyiz. Kanada şehri Ottawa’dan da 100km daha kuzeydeyiz. Tanrının
bize bahşettiği bir lütuftur havası, toprağı, suyu bu coğrafyanın, bu kadar
kuzey enlemlere karşın leziz zeytinyağları üretiriz biz burada. Yerel
ürünlerimiz arasında, tepe köylerinde üretilen ve parmak ısırtan
proscuittolarımız da bulunmaktadır. Yol kenarında gördüğünüz standlarda
satıcılar elleriyle yaptıkları bal, armut, keçiboynuzu ve üzüm grappalarını
satarlar. Ancak en enteresan ürünümüz truffe mantarıdır. Son derece makbul bir
yiyecek türü olan bu mantarın aromalı bir kokusu vardır ve yerden birkaç
santim ila bir metre arası değişen derinlikte bulunurlar. O yüzden biz bu
mantarı köpeklerle ararız. Bu köpekler 4-5 yıl süren bir eğitimden geçtikten
sonra, konularında uzmanlaşırlar. Siyah ve beyaz olan iki türü vardır, beyaz
truffe sezonu 15 Eylül – 15 Kasım arasıdır ve kilosu yaklaşık 3800 Euro’dan
satılır. Siyah truffe sezonu 6-10 ay arasıdır ve o yüzden daha ucuzdur. Köylülerimizden Zigante adlı bir bey 1999
yılında tam 1310 gramlık bir mantar bulmuştur ve böylelikle Guinness Rekorlar
kitabına geçmiştir.”
O anlattıkça ben acıkmaya başlıyordum.
Birazdan varacağımız ve tüm Akdeniz’deki en favori yerlerimden Rovinj’de yiyeceğim
öğle yemeğinin hayallerine dalmıştım. Yanında İstria’nın hangi güzel şarabından
içebilirim diye düşünüyordum: Yarımada’ya özgü kırmızı Teran mı, yoksa kıyı
kesimi coğrafyasının vazgeçilmez beyazı Malvasia mı? “Bu sıcakta beyaz tercih
etsen daha iyi olacak…” Eufemia’ydı konuşan. Sarı saçları ve masum yüzüyle
gülümsüyordu bana Kadıköylü hemşerim. “Birazdan Rovinj’de sizin lahtinizin
olduğu iddia edilen kilisede ziyaretinize gelecektim ben de Sayın Azize.
Öneriniz için çok teşekkür ederim!” “Anlat onlara ne olur, o Hırvat rehber iyi
bilmez. Sen hep götürdün grupları Kadıköy’de benim adıma ithaf edilmiş
kiliseye. Her gün binlerce kişi geçer önünden o kilisenin ancak kimse bilmez
adımı. Kimse hatırlamaz 16 Eylül 303’te pagan Romalılar tarafından nasıl
hunharca öldürüldüğümü sırf inancım yüzünden. Ben Kadıköylü Eufemia, şehit
edildim doğduğum topraklarda ama kimse anmaz adımı oralarda… “ Azize haklıydı.
O İstanbul’umuzun biricik koruyucusuydu ancak 800 yılında Rovinj’deki kilise
çanlarının denizde yüzen bir lahti haber etmesiyle, o lahtin içinden çıkıp, gelişini haber vermişti köylülere. Bu efsaneye temel olarak Konstantinopolis’te
baş gösteren ikonakırıcılık dönemini kabul etseler de, ben azizenin
röliklerinin hala İstanbul’daki Aya Yorgi kilisesinde olduğuna inanıyordum. “Merak
etmeyin sayın Azize, anlatacağım hikayenizi… Bu arada buralarda uzun yüzyıllar
kaldığınız için soruyorum, aklınızda güzel bir malvasia üreticisi var mı?”
“Yarımadamızın batısı hep Venedik etkisindeydi,
doğusu ise Avusturya. O yüzden Hırvatça yanında İtalyanca batıdaki ikinci
dildir. Opatija ne kadar Avusturyalıysa, batıda ziyaret edeceğimiz Porec ve
Rovinj de o kadar Adriyatiklidir. İlginç olaylara da sahne olmuştur özünde
sakin olan topraklarımız. Jules Verne ünlü eseri Mathias Sandorf’ta yarımadamızın
tam ortasındaki Pazin’den bahseder. Sandorf buradaki kaleden kaçarak tüm
Akdeniz’e yayılan destansı macerasına başlayacaktır. Güzelliği dillere destan
Lim Kanalımızda ünlü korsan Henry Morgan’ın zamanında bir hazine sakladığına
inanılır. En ilginç olaylardan biri ise, Napolyon 1797’de Venedik’i işgal
ettiğinde, dini değerlerinin Fransız Devrimi’nin hışmına uğramasından korkan Venediklilerin,
300 kadar azizin röliklerini 1818 yılında buraya getirmiş olmalarıdır. Vodnjan
Mumyaları olarak bilinen bu rölikler St. Blaise Kilisesinde görülebilirler.”
Anlattıkça anlatıyordu Livio, tüm iyi rehberler
gibi konuşmasını çok seviyordu. Biliyorum uzun uzun 6.yy’da yapılmış UNESCO’nun
Kültür Mirası Listesindeki Euphrasia Basilikası’ndan da bahsedecekti. Pula
şehrinin Romalı geçmişinin ve ünlü amfi tiyatrosunun da bahsini edecekti… Ve
hatta Pula’da James Joyce’un bir dönem İngilizce öğretmenliği yaptığından bile
dem vuracaktı bir kafe önüne konmuş heykelinin önünden geçerken. Bense yine
dalmış çok da uzağımızda olmayan Brijuni Adaları’nı düşünmekteydim… 1893’te ünlü Viyanalı iş adamı Paul
Kupelwieser, aynen Opatija örneğinde olduğu gibi bir süper lüks sayfiye yerine
çevirmişti bu takımadaları. 1983 yılında Doğal Park alanı olarak yeniden
düzenlenmesi öncesine kadar da bu şaşalı yaşamın set alanı olmaya devam
edecekti. Buraların son efendisi eski Yugoslavya’nın ünlü başkanı Josip Broz
Tito’ydu. Soğuk Savaş sırasında, Dönemin başkanları olan Mısır’ın Nasser’i ve
Hindistan’ın Nehru’su ile 1956 yılında Brijuni’de toplanıp, tam da burada Bağlantısızlar
Hareketi’nin temellerini atmıştı. Hiçbir güç bloğuna dahil veya hariç
olmayacaklardı… Tito’yu bu adalarda 100’ün üzerinde ülke başkanı ziyaret
etmişti. Aralarında John F. Kennedy de vardı. Sadece başkanlar mı, Tito’nun
verdiği çılgın patilerin davetlileri arasında Sofia Loren, Elizabeth Taylor
gibi dilberler de varmış… Başta söylediğimiz gibi, bir defa aşkla kutsanmıştı
bu topraklar ve onun gücünden kimse kaçamıyordu… başkan bile olsa…
BENGİ IŞIL
GÖKTÜRK
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder